سال‌های نخست والدگری و تعادل نقش‌های زوجین
والد شدن و کودک خردسال؛ چالش‌های پنهان فراتر از خیال
با فشار شب‌بیداری‌ها و نقش‌های نو، چطور می‌توان صمیمیت و آرامش رابطه را حفظ نمود؟
شاید شما هم در روزهای پیش از تولد فرزندتان، تصویرهای پر از لبخند، آغوش‌های گرم و شب‌های آرام در ذهن داشته‌اید. بسیاری از والدین پیش از این مرحله، با نوعی رُمانتیسم به والد شدن نگاه میکنند. اما درست پس از تولد نوزاد، واقعیت‌های زندگی روزمره مانند موجی به خانه می‌ریزند. گریه‌های نیمه‌شب، نیازهای بی‌پایان کودک، تغییرات در ساعت خواب و حتی کمبود فرصت برای گفتگوهای صمیمانه میان زن و شوهر، همگی تجربه‌ای کاملاً متفاوت از آنچه پیش‌تر تصور می‌کردید، به همراه دارند.
در این مرحله، بسیاری از زوج‌ها احساس میکنند رابطه‌شان به جای نزدیک‌تر شدن، پرتنش‌تر شده است. رضایت زناشویی ممکن است کاهش پیدا کند، نه به این دلیل که عشق کمرنگ شده، بلکه به این خاطر که وظایف و فشارها تازه‌اند و هر دو نفر هنوز در حال یافتن تعادل هستند. این تجربه برای بیشتر خانواده‌ها طبیعی است، اما گاهی به‌قدری غافلگیرکننده به‌نظر می‌رسد که زوج‌ها از خود می‌پرسند: «چرا ما مثل گذشته نیستیم؟»
واقعیت این است که والد شدن، همانند یک تغییر بنیادی در مسیر زندگی است. درست شبیه ورود به خانه‌ای جدید؛ ابتدا همه‌چیز ناآشنا و حتی دشوار به‌نظر می‌رسد، اما با گذر زمان، این فضای تازه به بخشی از هویت خانواده تبدیل میشود. مهم آن است که زوج‌ها بدانند این دشواری‌ها نشانه شکست رابطه نیست، بلکه بخشی از فرآیند سازگاری است.
نقش‌های تازه و بازگشت به الگوهای قدیمی
مریم و علی را تصور کنید. آن‌ها پیش از تولد فرزندشان، اغلب کارهای خانه را میان خود تقسیم کرده بودند و رابطه‌ای بر پایه برابری داشتند. اما با ورود کودک، علی بیشتر بر تأمین مالی متمرکز شد و مریم بخش بزرگی از مراقبت‌ها را برعهده گرفت. این جابه‌جایی نقش‌ها برایشان عجیب بود، چون پیش‌تر باور داشتند همیشه «مدرن» و برابر باقی خواهند ماند.
این نمونه تنها مخصوص یک خانواده نیست. تحقیقات نشان میدهد که با ورود نوزاد، بسیاری از زوج‌ها ناخودآگاه به سمت الگوهای سنتی نقش‌های زن و مرد بازمی‌گردند. حتی زوج‌هایی که سال‌ها تلاش کرده‌اند برابر باشند، ممکن است درگیر چنین تغییراتی شوند. شاید شما هم تجربه کرده باشید که کارهای روزمره خانه دوباره بیشتر بر دوش مادر می‌افتد، در حالی‌که پدر احساس می‌کند باید ساعات بیشتری کار کند تا امنیت خانواده حفظ شود.
این بازگشت به نقش‌های سنتی لزوماً به معنای ضعف یا شکست نیست، بلکه بیشتر بیانگر واکنش طبیعی خانواده در برابر فشارهای تازه است. وقتی منابع انرژی محدود میشود، ذهن انسان به سمت الگوهای آشناتر حرکت می‌کند. درست مثل زمانی که در شرایط سخت، افراد ناخودآگاه به زبان مادری برمی‌گردند. خانواده هم در چنین شرایطی به نقش‌های سنتی‌تر بازمی‌گردد تا بتواند فشار اولیه را تحمل کند.
اما پرسش مهم اینجاست: آیا باید این تغییرات را به‌عنوان سرنوشت محتوم پذیرفت؟ یا می‌توان با آگاهی بیشتر، مسیری انعطاف‌پذیرتر پیدا کرد؟ بسیاری از خانواده‌ها زمانی موفق‌تر عمل میکنند که درباره این تغییرات گفتگو میکنند، نه زمانی که آن‌ها را پنهان یا انکار می‌نمایند. شفافیت در بیان انتظارات و نگرانی‌ها می‌تواند فشار را کاهش دهد و اجازه دهد زوج‌ها راهکارهای تازه‌ای خلق کنند.
فشارهای روزمره و نیاز به تاب‌آوری
تصور کنید ساعت سه نیمه‌شب است و نوزاد بی‌وقفه گریه می‌کند. مادر از خستگی چشمانش سنگین شده و پدر با اضطراب فکر می‌کند که صبح باید سر کار حاضر شود. این لحظههای ظاهراً کوچک، بار سنگینی بر شانه‌های رابطه می‌گذارند. بسیاری از زوج‌ها در چنین شرایطی ناخواسته از یکدیگر گلایه میکنند و حتی احساس تنهایی در دل رابطه شکل می‌گیرد.
نکته مهم این است که این فشارها «غیرعادی» نیستند، بلکه بخشی طبیعی از مسیر والد شدن به‌شمار می‌روند. خانواده‌هایی که این فشارها را نرمال‌سازی میکنند، یعنی آن‌ها را به‌عنوان واقعیت مشترک می‌پذیرند، تاب‌آوری بیشتری پیدا میکنند. درست مانند کسی که می‌داند مسیر کوه‌نوردی پر از سنگلاخ است؛ او با پذیرش سختی‌ها، انرژی خود را صرف ادامه مسیر می‌کند، نه صرف تعجب از وجود سنگ‌ها.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در جمع دوستان یا اقوام، از سختی‌های شب‌های بی‌خوابی بگویید و با تعجب ببینید دیگران هم تجربه مشابهی داشته‌اند. همین لحظههای اشتراک، قدرت‌بخش‌اند. زیرا نشان می‌دهند که شما تنها نیستید و این فشارها بخشی طبیعی از رشد خانواده‌اند. وقتی این تجربه‌ها گفته و شنیده می‌شوند، دیگر نشانه شکست رابطه به‌نظر نمی‌رسند، بلکه تبدیل به پلی برای نزدیکی بیشتر می‌شوند.
اما اگر این فشارها در سکوت باقی بمانند، می‌توانند مثل موجی زیرزمینی عمل کنند؛ در ظاهر آرام، اما در عمق رابطه پرتنش. به همین دلیل، شجاعت در گفتگو و پذیرش سختی‌ها، کلید تاب‌آوری است. شما و همسرتان میتوانید با کنار گذاشتن ایده‌آل‌های غیرواقعی، مسیر تازه‌ای بسازید که در آن عشق نه‌تنها باقی می‌ماند، بلکه در دل چالش‌ها ریشه‌های عمیق‌تری پیدا می‌کند.
چگونه زوج‌ها می‌توانند تعادل تازه‌ای بیافرینند
یکی از بزرگ‌ترین منابع قدرت در این دوران، توانایی زوج‌ها برای گفتگوهای صمیمانه است. تصور کنید لیلا و رضا، که پس از تولد نوزادشان به سختی زمانی برای خود پیدا میکنند. آن‌ها تصمیم گرفتند هر شب حتی برای ده دقیقه در سکوت اتاق، بدون تلفن همراه و تلویزیون، فقط با هم صحبت کنند. این دقایق کوتاه، مانند نخ نامرئی، ارتباط آن‌ها را زنده نگه داشت. شاید این زمان‌ها به‌نظر ناچیز برسند، اما درست همین جزئیات کوچک هستند که احساس نزدیکی را در دل فشارهای روزمره زنده نگه می‌دارند.
شاید شما هم به‌عنوان والد تازه، احساس کرده باشید که صحبت‌های معمولی جای خود را به لیست کارهای روزانه داده‌اند. وقتی گفتگویی باقی نمی‌ماند، سوءتفاهم‌ها سریع‌تر رشد میکنند. به‌جای سکوت یا قهر، حتی اگر خسته‌اید، چند جمله ساده درباره روز خود بگویید. این کار شبیه روشن کردن چراغ کوچکی در تاریکی است؛ کم‌نور اما امیدوارکننده.
با این حال، گفتگو تنها زمانی مؤثر است که در آن صداقت وجود داشته باشد. اگر مادر احساس می‌کند بار زیادی را به دوش می‌کشد، باید بتواند بدون ترس از قضاوت آن را بیان کند. اگر پدر فشار کاری و مسئولیت مالی او را خسته کرده است، باید بتواند با آرامش از نیاز به درک شدن حرف بزند. گفتن این واقعیت‌ها نه نشانه ضعف است و نه به معنای شکایت، بلکه نشانه‌ای از بلوغ رابطه است.
یک پرسش مهم برای شما: آخرین بار کی به‌طور شفاف و بدون ترس از دلخوری، درباره فشارهای این مرحله با همسرتان صحبت کردید؟ پاسخ این پرسش می‌تواند نقطه شروعی برای بازسازی تعادل باشد.
توزیع دوباره مسئولیت‌ها
برای بسیاری از خانواده‌ها، تقسیم وظایف پس از تولد فرزند به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها تبدیل میشود. مهسا و فرهاد زمانی متوجه شدند که تمام کارهای مربوط به شبانه‌داری کودک تنها بر دوش مهسا افتاده است. او احساس خستگی مفرط می‌کرد و همین مسئله باعث شد بین آن‌ها دلخوری‌هایی شکل بگیرد. در نهایت، با یک گفتگوی ساده، تصمیم گرفتند شب‌ها به‌طور نوبتی از کودک مراقبت کنند. همین تغییر کوچک به آن‌ها کمک کرد فشارها متعادل‌تر شود.
گاهی کافی است مسئولیت‌ها دوباره توزیع شوند تا فضای رابطه آرام‌تر گردد. این تقسیم‌بندی لزوماً به معنای تساوی کامل نیست، بلکه بیشتر درباره احساس انصاف و حمایت متقابل است. وقتی هر دو نفر بدانند که تلاششان دیده میشود، انرژی مثبت بیشتری در خانواده جاری میشود. درست مانند زمانی که دو نفر بار سنگینی را با هم بلند میکنند؛ حتی اگر یکی کمی بیشتر زور بزند، حضور نفر دیگر همه‌چیز را قابل‌تحمل‌تر می‌سازد.
پرسشی که می‌تواند در اینجا برای شما به‌وجود بیاید این است: آیا در خانواده شما مسئولیت‌ها به شکلی تقسیم شده‌اند که هر دو نفر احساس حمایت و انصاف داشته باشید؟ اگر پاسخ منفی است، شاید وقت بازنگری رسیده باشد.
حفظ هویت فردی در دل نقش والدینی
تولد نوزاد اغلب باعث میشود والدین تمام انرژی خود را صرف کودک کنند. اما به‌تدریج ممکن است احساس کنند هویت فردی‌شان رنگ باخته است. نازنین که پیش از مادر شدن عاشق نقاشی بود، ماه‌ها بعد از تولد فرزندش متوجه شد هیچ وقتی برای هنر باقی نگذاشته است. او احساس می‌کرد دیگر فقط «مادر» است و نه یک فرد مستقل. این تجربه، برای بسیاری از والدین آشناست.
حقیقت این است که والد بودن بخشی از هویت شماست، اما همه آن نیست. درست مثل یک درخت که شاخه‌های زیادی دارد، شما هم علاوه بر نقش پدر یا مادر، ریشه‌ها و شاخه‌های دیگری دارید: دوست بودن، شریک بودن، فردی با علایق و آرزوهای شخصی. نادیده گرفتن این بخش‌ها می‌تواند به فرسودگی منجر شود. گاهی نیم‌ساعت وقت برای یک پیاده‌روی یا انجام علاقه‌ای کوچک می‌تواند نیروی تازه‌ای به شما بدهد.
وقتی والدین هویت فردی خود را حفظ میکنند، توانایی بیشتری برای حضور مؤثر در نقش والدینی خواهند داشت. زیرا کودکی که والد شادتر و متعادل‌تری می‌بیند، امنیت بیشتری احساس می‌کند. بنابراین مراقبت از خود، نوعی مراقبت از کودک هم محسوب میشود.
شبکه حمایت اجتماعی
هیچ خانواده‌ای قرار نیست این مسیر را به‌تنهایی طی کند. خانواده‌های گسترده، دوستان یا حتی همسایگان می‌توانند نقش مهمی در کاهش فشارهای والدینی داشته باشند. احمد و سارا با وجود آنکه خانواده‌هایشان در شهر دیگری زندگی می‌کردند، از دوستان نزدیک خود کمک خواستند. یکی از دوستانشان هفته‌ای یک‌بار برای چند ساعت مراقب کودک می‌شد تا آن‌ها بتوانند زمانی را فقط برای خودشان داشته باشند.
پذیرفتن کمک، نشانه ضعف نیست؛ بلکه نشانه درک واقعیت است. درست مانند کسی که می‌داند برای عبور از رودخانه به پل نیاز دارد، والدین هم برای عبور از این مرحله به پل‌های اجتماعی نیازمندند. شما هم میتوانید از اطرافیان بخواهید بخشی از این سفر را همراهتان باشند. گاهی حتی یک ساعت استراحت یا یک گفتگوی کوتاه با دوستی نزدیک، انرژی شما را برای روزهای بعد دوچندان می‌کند.
سوال برای اندیشیدن: آیا شما و همسرتان شبکه حمایتی دارید که در مواقع فشار بتوانید روی آن حساب کنید؟ اگر نه، اولین قدم برای ساختن چنین شبکه‌ای چه می‌تواند باشد؟
جمع‌بندی مقاله
والد شدن تجربه‌ای عمیق و چندلایه است که همراه با شادی، عشق و هم‌زمان فشارها و چالش‌های جدید به زندگی زوجین وارد میشود. کاهش رضایت زناشویی، بازگشت نقش‌ها به الگوهای سنتی، کمبود زمان برای گفتگو و فرسودگی جسمی و روانی، همگی بخشی از واقعیت این مرحله هستند. اما نرمال‌سازی این فشارها، بازتوزیع مسئولیت‌ها، حفظ هویت فردی و بهره‌گیری از شبکه‌های حمایتی می‌تواند به تاب‌آوری خانواده کمک کند. مهم آن است که بدانید شما تنها نیستید و این تغییرات به معنای شکست رابطه نیست، بلکه فرصتی است برای رشد و یافتن شکل تازه‌ای از نزدیکی و صمیمیت.
- والد شدن اغلب موجب کاهش رضایت زناشویی و تغییر در کیفیت رابطه میشود.
- با ورود کودک، نقش‌های زن و مرد گرایش بیشتری به الگوهای سنتی پیدا میکنند.
- نرمال‌سازی فشارها و گفتگو درباره آن‌ها، تاب‌آوری زوج را تقویت می‌کند.
- حفظ هویت فردی و توجه به نیازهای شخصی، به بهبود نقش والدینی کمک می‌کند.
- شبکه حمایت اجتماعی می‌تواند نقش مهمی در کاهش استرس‌ها و افزایش صمیمیت داشته باشد.
برای اندیشیدن بیشتر
در لحظههای سخت والدینی، چه چیزی بیش از همه باعث فاصله گرفتن شما از همسرتان میشود؟
برای پاسخ، میتوانید بهصورت خودآگاه به الگوهای تکراری در رابطه توجه کنید و ببینید کدام شرایط بیشترین تنش را ایجاد میکنند.
آیا در خانواده شما مسئولیت‌ها به گونه‌ای تقسیم شده‌اند که هر دو احساس انصاف و حمایت کنید؟
برای یافتن پاسخ، کافی است چند روز به کارهای روزمره دقت کنید و ببینید کدام وظایف به‌طور نابرابر توزیع شده‌اند و چطور می‌توان این تعادل را بازآفرینی کرد.
چگونه میتوانید بخشی از هویت فردی خود را در کنار نقش والدینی زنده نگه دارید؟
پاسخ این پرسش در یافتن فعالیتهای کوچک و شخصی نهفته است که به شما انرژی میدهد؛ حتی اگر فقط چند دقیقه در روز باشد.
منبع مقاله
این مقاله از کتاب «The expanded family life cycle_ individual, family, social perspectives-Pearson (2013_2014)» انتخاب شده است.
شما میتوانید دیدگاه خود را بصورت کاملا ناشناس و بدون درج اطلاعات شخصی خود ثبت نمایید.
حاصل جمع روبرو چند میشود؟